In de zorg staan de gelovigen van meetbare en vergelijkbare zorg lijnrecht tegenover de niet-gelovigen, veelal zorgverleners en patiënten die menen dat dit niet kan. We zien aan de ene kant studies waaruit blijkt dat prestatie-indicatoren kwaliteit, of ten minste aspecten daarvan, sterk verbeteren en aan de andere kant komen er steeds meer studies die laten zien dat de zorg er juist slechter van wordt. Hoe zit dit? Ik noem het graag de paradox van liegende cijfers.
We leven in een tijd waar ‘science’ de nieuwe religie is. Het geloof alles te kunnen beredeneren, verklaren, optimaliseren en sturen. In een poging de wereld, de context om ons heen verklaren vanuit ons eigen perspectief maken we gebruik van aannames, modellen. Omdat de context te complex is, zullen dit altijd versimpelingen van de realiteit zijn. Bijvoorbeeld: alles wat geen causaal verband lijkt te hebben, reduceren we. Zo gaat veel context verloren of halen we.
Nu is het zo dat zorg juist ontstaat en evolueert in een specifieke context, door de verbinding en interactie van individuen. In die interactie komt de essentie, de bedoeling, de kwaliteit tot uitdrukking. Je kan weliswaar elementen, aspecten van de interactie meetbaar maken, maar zonder de specifieke context, zonder de specifieke interactie zijn dit nietszeggende cijfers. Wanneer we iets uit zijn specifieke context halen om te expliciteren, gaan invloeden die er ook toe doen verloren.
Een mooie metafoor hiervoor is de hamer van Heidegger uit: Voorbij het vanzelfsprekende (van Dinten & Schouten).
“Je kunt een hamer beschrijven door iets te zeggen over de kop, de steel. Je kunt eindeloos veel verschillende koppen, stelen definiëren. Je kunt eindeloos veel situaties definiëren en voorschriften ontwikkelen in welke situatie je welke hamer moet gebruiken. In al die gevallen zeg je lang niet zoveel over de hamer als wanneer de smid de hamer pakt en die gebruikt. In het gebruik van de hamer in wisselwerking met de omgeving komt die essentie van de hamer tot uitdrukking, niet in het steeds nauwkeuriger specificeren van kenmerken.”
Een ander mooi voorbeeld hoe belangrijk juist de context en interactie zijn voor de uiteindelijke kwaliteit wordt gegeven in het volgende filmpje Topchef Jaimie maakt haute cuisine van Big Mac. Waarin chefkok Jaime van Heije uitgedaagd wordt om van een Big Mac een culinair gerecht te maken én dit uit te serveren.
Zijn cijfers, indicatoren dan compleet waardeloos? Het antwoord daarop is NEE. In de ‘eigen praktijk’, blijft vaak de context gelijk, en kunnen cijfers/indicatoren heel goed gebruikt worden als interne efficiencymaat. Hoe doen we het? Worden we beter, sneller, efficiënter? Het zegt ons dus iets over hoe we het doen. Goed toegepast, met oog voor realiteit, context en betekenisgeving, kan dit zorgen voor een enorm leereffect. Waardoor de kwaliteit van zorg, de kwaliteit van die specifieke interactie in die specifieke context een enorme kwaliteitsimpuls kan krijgen.
Zonder de nuance van de context, de bedoeling, de betekenis is het dus niet mogelijk te zeggen of kwaliteitsindicatoren wel of niet bijdragen aan de kwaliteit van zorg. Dan presenteren we vanuit onze eigen vooringenomendheid zaken als de waarheid, terwijl het niet het volledige verhaal is.
liegen = met opzet dingen vertellen die niet de waarheid zijn maar wel als dusdanig worden gepresenteerd
En jij? Ben jij in deze bewust of onbewust ook een leugenaar?
